دریای كاسپین و خطر نگاه جنون آمیز هاله پر آبی
خشكشوئی آنلاین: كشور ایران با قرار گرفتن در یك اقلیم خشك و نیمه خشك وضعیت بسیار شكننده ای به لحاظ منابع آبی و پوشش های گیاهی متراكم دارد. بدون شك یكی از سیاست هایی كه به وضعیت ناپایدار منابع آبی و خاكی در سالیان گذشته بیشتر دامن زده است، اصرار بر اجرای سیاست هایی است كه ماحصل آنها ایجاد هاله های پر آبی جهت توسعه جزیره ای صنایع و كشاورزی و مصرف بی رویه منابع آبی بدون در نظر گرفتن توان آبی دراز مدت مناطق مختلف جغرافیایی ایران بوده است.
همانطور كه دیدیم، نتیجه اجرای این سیاستها و ادامه روش های غلط گذشته در برنامه ریزی منابع آب با تكیه بیش از اندازه بر سدسازی بی رویه و بی توجهی به مسائلی مانند استفاده درست از آبهای سطحی، مدیریت صحیح منابع آب زیر زمینی و جلوگیری از آلودگی منابع باارزش آبی و رودخانه ها با فاضلابهای صنعتی، بیمارستانی، شهری، و كوه های زباله، مشكلات بسیار زیادی را برای كشور چه از نظر اجتماعی و اقتصادی و چه از نظر محیط زیستی به وجود آورده است. افزایش ریسك پذیری نسبت به سیل وبارش های ناگهانی، اقتصاد ناپایدار كشاورزی و مهاجرت و حاشیه نشینی در شهرها، آب گرفتگی شدید مناطق شهری وزیرساخت ها با سیل و فاضلاب بعد از هر بارشی تنها نمونه های كوچكی از انبوه مشكلات موجود دراین زمینه میباشند.
اكنون اینگونه بنظر می رسد كه این نگاه مخرب و جنون آمیز هاله پر آبی بوسیله سازه های بتنی و كانال كشی و خطوط انتقال آب بیشتر از گذشته حوزه دریای كاسپین را نشان گرفته هست. پس از جانب سازمانها و وزارتخانه های متولی این امر، اعداد و ارقامی جهت پروژه غیر اصولی انتقال آب خزر به سمنان داده می شود كه گویی دریای كاسپین و حوزه آن یك منبع تمام نشدنی از منابع آبی است وظیفه میهنی و ملی این افراد دلسوز ایجاب میكند كه با سرعت هر چه تمام تر به جان این غول عظیم آبی بیافتند.
بررسی ذخیره های آبی حوزه های آبی بسته در دنیا به كمك ماهواره گریس(Grace). رنگ قرمز حوزه كاسپین نشان دهنده افت و كاهش منابع آبی این حوزه است(شكل برگرفته از مقاله Wang و همكاران )
حال آنكه فقط اندكی تحقیق در وضعیت حوزه كاسپین نشان میدهد این حوزه الان نیز وضعیت نامناسبی به لحاظ پایداری منابع آب ندارد. مطالعات مستقلی كه در رابطه با حوزه های آبی بسته در دنیا كه به اقیانوسها راه ندارند (hydrologically landlocked) انجام شده ودر نوامبر ۲۰۱۸ در مجله نیچر ژئوساینس ( Nature Geoscience) به چاپ رسیده، نشان میدهد منابع آبی حوزه دریای كاسپین به سبب دخالت های انسانی ناشی از سد سازی، استخراج منابع آبی زیرزمینی، انتقال آب و زهكشی و... روند كاهشی را در سال های اخیر تجربه نموده است. این مقاله همین طور به نقش بسیار مهم دریای كاسپین در تعادل كلی آب های سطحی در دنیا پرداخته و نشان داده افت حدودا ۷ سانتی متر در سال دریای كاسپین موجب كاهش ۷۰ درصدی منابع آبی سطحی در مقیاس جهانی شده است. روند بسیار آگهی دهنده ای كه اگر به همین سرعت ادامه پیدا كند، میتواند آینده زندگی و تمدن در این منطقه را با تهدید جدی مواجه كند.
همچنین مطالعات جدیدی كه درباره موثر بودن سیستم های نمك زدایی آب اقیانوسها انجام شده و در مجله Science of The Total Environment به چاپ رسیده نشان میدهد روشهای رایج نمك زدایی در دنیا، ۵۰ درصد بیشتر از آنچه كه در نظریه تصور میشده، محلولی با نمك بسیار بالا كه Brine نامیده میشود تولید میكنند. یعنی به ازای هر لیتر آب تصفیه شده، یك و نیم لیتر آب با نمك بسیار بالا (Brine ) تولید میشود كه نحوه مدیریت و بازگرداندن آن به طبیعت خود یك چالش اساسی بشمار می رود. در واقع این فرآیندهای نمك زدایی بیشتر از انكه آب قابل شرب تولید كنند، Brine تولید خواهند كرد. از نظر مصرف انرژی نیز، تجربیات گذشته نشان میدهد نمكزدایی از آب اقیانوس ها ۲۵ برابر روشهای دیگر دسترسی به آب سالم مانند جمع آوری روان آب های شهری، بازیافت پس آب ها وغیره انرژی لازم دارد. یافته های این مقاله علمی ناقض پارهای از اظهاراتی افرادی است كه باور دارند به ازا ی برداشت ۲۰۰ میلیون مترمكعب آب در سال از دریای كاسپین، فقط ۶ دهم میلیون تن نمك به دریا است.
امید است این نتایج و همین طور سایر نتایج علمی كه همگی دال بر غلط بودن اساسی سیاست انتقال آب خزر به سمنان است، روزی مورد توجه قرار گیرد. باید توجه داشت كه اجرای پروژه هایی كه در آنها تصمیم گیری های شخصی، سیاسی و یا تامین منافع مادی شركت های مشاوره ای مقدم براصول علمی و حفظ محیطزیست باشد نه تنها به اختلافات منطقه ای دامن خواهد زد بلكه در آخر به سبب نرسیدن به اهداف فرضی برای مجریان و دولتها بدنامی به بار می آورد.
*استاد مركز علوم تحقیقات زمین دانشگاه لایبنیتز هانوفر آلمان
۴۷۲۳۷
منبع: خشكشوئی آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب