داستان ساختگی مهار سیل با سد
خشكشوئی آنلاین: در نوروز امسال و در گرماگرم وحشت از بیماری كرونا، بار دیگر در چند استان جنوبی كشور سیل روان شد و خرابی ها و مرگ ومیرهایی را به بار آورد.
این دفعه نیز همچون موردِ سیل های ۲۰ تا ۲۲ دی ماه ۹۸ و البته مانند بسیار سیل های دیگر كه در گذشته روان شده، فرصتی پیش آمد تا وزارت نیرویی ها یا «آبخیزداران» وزارت كشاورزی و چند مقام دولتی دیگر، از سازه های خود (سدها و سیل بندها) به نیكی یاد كنند!
داستان شگفت انگیزی است؛ اگر سیلابی روان شود و خرابی نداشته باشد، وزارت نیرویی ها آنرا به حساب «مدیریت سدها» می گذارند و یا مسئولان وزارت كشاورزی، آنرا ناشی از تأثیر مثبت آبخیزداری (كه در قاموس ایشان، ساختن انواع سیل بند مصنوعی در دره ها و مسیل ها است) می خوانند. اما اگر سیل مخرب و پرتلفات باشد، حتی اگر در پایین دست سدها و سیل بندها رخ داده باشد، هر دو گروه می گویند كه باید سدها و بندهای بیشتری ساخته شود، یا می گویند كه اقلیم تغییر كرده و الگوی بارش ها مانند گذشته نیست، و در هر صورت حاضر به پذیرش این مساله نیستند كه با سازه نمی توان و نباید به دنبال مهار سیل بود.
در سوم فروردین امسال، پهنه های پایین دست سدهای استقلال، شمیل، و نیان در استان هرمزگان به دنبال بارش سنگین باران و باز كردن دریچه ی سدها، گرفتار سیل شد و طبق اخبار رسمی(۱) دو روستای تمبك بالا و تمبك پایین تخلیه شدند، چهارصد هكتار زمین كشاورزی و سیصد هكتار باغ گرفتار آب گرفتگی شد، و طبق برآوردهای اولیه دویست و بیست میلیارد ریال خسارت وارد شد. در همان روزها، شهرهای كهنوج، قلعه گنج، عنبرآباد، و كل حوضه ی هامون جازموریان كه زیردست سد بزرگ جیرفت و چندین سد و بند دیگر قرار دارند، نیز گرفتار سیل زدگی شد. در این چند مورد، هیچ یك از طرفداران ساخت سد و سیل بند نگفتند كه چرا سازه هایشان نتوانست جلوی خرابی سیل ها را بگیرد، اما در سیل سیستان و بلوچستان، سرپرست شركت آب منطقه ای اظهار داشت كه سد مخزنی زیردان با مهار چهل میلیون مترمكعب سیلاب، از بروز خسارت در چابهار جلوگیری كرد(۲). اما ایشان گویا فراموش كرده اند كه همین چند ماه پیش، یعنی در ۲۲ تا ۲۴ دی ۹۸ چهارصد روستا در پهنه های زیر همین سد زیردان و سد پیشین به سبب سرریز كردن سدها، گرفتار آب گرفتگی و خسارت های بی شمار شدند. در واقع، همان گونه كه بارها فعالان محیط زیست و كارشناسان مستقل آب گفته اند، هیچ سدی نمی تواند سیل های بزرگ را مهار كند، و برعكس، سدها سبب تشدید خطر این گونه سیل ها (كه در شرایط تغییر اقلیم بیشتر هم رخ می دهند) می شوند.
در این میان، آن چه كه گویا شنیده نمی گردد (در واقع تعمدی در كار است كه نشنیده گرفته شود!) صدای كارشناسان مستقل، اعتراض های مردم لطمه دیده از سیل و خشكسالی، و حتی اظهارات مقام های رسمی رده های پایین است كه بیشتر با مردم در تماس اند. چندین سال است كه هامون نشینانِ جازموریان گرفتار چرخه ی خشكسالی – ریزگرد و سیل هستند كه تا حد زیادی ناشی از سدسازی روی رودخانه ی هلیل رود و همین طور بر اثر شكل گیری توهم بی خطر بودن بستر خشك شده ی این رود و مسیل های منطقه در پایین دست سد جیرفت و دیگر سدها است. در چند سال گذشته، ریش سفیدان و معتمدان محلی، كنشگران محیط زیست، فرمانداران، امامان جمعه، و شوراهای محلی در جنوب استان كرمان و غرب سیستان و بلوچستان كوشیده اند كه به سدسازان (كه در شمال استان كرمان نفوذ زیادی دارند) تفهیم كنند كه خشك شدن یكی از پربركت ترین دشت های ایران، یعنی مناطق اطراف جازموریان، بیش از هر چیز ناشی از سدسازی بوده است. برای نمونه می توان به سخنان فرماندار شهرستان دلگان در استان سیستان و بلوچستان (هم مرز با استان كرمان) اشاره نمود كه گفته است: «سدهای استقلال و عروس در جیرفت و برخی سدهای كوچك و بزرگ آبخیزداری در استان كرمان كه تعداد آنها به بیش از سی سد می رسد، منشأ اصلی لطمه دیدگی تالاب هامون جازموریان است»(۳). بی اعتنایی به این اعتراض ها تا آن جا است كه حتی می توان اظهار داشت كه در لجاجت با این نقدها، ساخت سد صفارود (بدون داشتن ارزیابی محیط زیستی) و یك تونل انتقال آب ۳۸ كیلومتری در بالادست حوضه ی جازموریان در دست اجرا است تا قسمتی از آب سرشاخه های هلیل رود را به شمال استان كرمان منتقل كند.
اگر در این یكی دو هفته ی شروع سال، با سیل هایی با تخریب بسیار بالا مانند فروردین ۹۸ روبرو نشده ایم، نه به سبب اثر پیشگیرانه ی سدها یا آن گونه كه وزارت نیرویی ها می گویند به سبب «مدیریت مخازن»، بلكه به خاطر بارش های كم تر بوده است. البته، سیل های مخرب چندان هم كم نبوده و در چند استان بزرگ جنوب كشور خسارت های سنگین برجا گذاشته، اما شیوع بیماری كرونا و اخبار در رابطه با آن، تا حد زیادی اخبار سیل و خسارت ها و مرگ ومیرهای آنرا به حاشیه رانده است. آیا امیدی هست كه مدیران و تصمیم سازان كشور، اندكی در این كلام (نقل از فرماندار شهرستان سیل زده ی كنگان) توجه نمایند كه: «بحران سیل اخیر، نتیجه ی دستكاری انسان در طبیعت... و دستكاری در حوضه های آبریز بالادست است»(۴).
* كنشگر محیط زیست
پی نوشت
۱) ایسنا، ۶/۱/۹۹
۲) ایسنا، ۵/۱/۹۹
۳) تارنمای فردای كرمان ۵/۸/۹۷
۴) ایسنا ۴/۱/۹۳
۴۷۴۷
منبع: خشكشوئی آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب