عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز تشریح كرد؛
چالش های احیای دریاچه ارومیه تابحال
به گزارش خشكشوئی آنلاین ایسنا/آذربایجان شرقی عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز اظهار داشت: اگر رسیدن به حجم آب تراز اكولوژیك را احیاء در نظر بگیریم تابحال حدود 13 درصد از برنامه احیای حجمی دریاچه ارومیه محقق شده است و در واقع دریاچه ارومیه نمرده و زنده نگه داشته شده است.
ابوالفضل مجنونی هریس در گفتگو با ایسنا، در پاسخ به این كه آیا دریاچه ارومیه واقعا احیا شده است؟ اظهار نمود: این روزها برخی آگاهانه یا ناآگاهانه از احیای دریاچه سخن می گویند ولی این بحث ها هیچ مبنای علمی ندارد. جمع شدن مقداری آب سطحی در منطقه ای كه تبخیر سالانه آن حداقل 1100 میلیمتر است، به مفهوم احیا نیست. برپایه نظرات كارشناسان ستاد احیاء، رسیدن دریاچه به تراز اكولوژیك یعنی 1274 متر را می توان زمان احیای دریاچه عنوان نمود.
وی با بیان این كه حدود 13.7 میلیارد مترمكعب آب باید در تراز اكولوژیك دریاچه ارومیه وجود داشته باشد، اظهار داشت: بر مبنای برنامه ریزی ها، مقرر شده بود احیای دریاچه ارومیه در سه مرحله شامل دوره تثبیت، احیا و دوره احیای نهایی صورت گیرد، كه در دوره تثبیت باید حجم آب دریاچه به چهارمیلیارد مترمكعب، در دوره احیا به 9.3 میلیارد و در دوره احیای نهایی به 13.7میلیارد مترمكعب می رسید، اگر وضع موجود را با اطلاعات فوق مقایسه نماییم میتوانیم تا حدودی در مورد احیا یا عدم احیای دریاچه اظهار نظر نماییم.
دریاچه ارومیه نه تنها احیا نشده بلكه حتی مرحله تثبیت آن به اتمام نرسیده است
عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز با بیان این كه تراز دریاچه ارومیه در اواسط دیماه 1398 حدود 1371.25متر و حجم آب موجود در آن 3.3 میلیارد مترمكعب بود، اظهار داشت: این مقدار آب در دریاچه، نشان داده است نه تنها دریاچه احیا نشده بلكه حتی مرحله تثبیت هم به اتمام نرسیده است.
وی ادامه داد: اگر بررسی ها بر مبنای تغییرات سطح پیكره آبی صورت گیرد، حدود 30 درصد دریاچه نسبت به سطح آبی زمستان 1393 احیا شده است. البته از نظر علمی دیدگاه احیای حجمی دقیق تر بوده و احیای سطحی حداقل در ترازهای پایین فعلی گمراه كننده است.
وی افزود: چنانچه پایه احیا را میانگین دراز مدت یعنی رسیدن به تراز 1274.62 متر در نظر بگیریم، باید دریاچه دارای حجم آب 16میلیارد مترمكعب باشد. با این شرایط، امروز 20 درصد دریاچه از نظر حجمی و 60 درصد آن از نظر سطحی زنده است.
وی بیان نمود: با ملاك قرار دادن حداكثر تراز دریاچه یعنی 1278.4 متر، باید 31 میلیارد مترمكعب در دریاچه آب جمع شود. با این دیدگاه امروز دریاچه حدود 10 درصد از نظر حجمی و كم تر از 50 درصد از نظر سطحی زنده است.
مجنونی هریس در ارزیابی "اثربخشی برنامه احیای دریاچه ارومیه" هم اظهار نمود: جواب به این سؤال پیچیده است، اگر منصفانه نگاه نماییم، در موفقیت و یا عدم موفقیت احیای دریاچه ارومیه عوامل مختلفی دخیل هستند، مشكل دریاچه ارومیه یك بحران زیست محیطی عظیم بوده و احیای آن به مسائل و پارامترهای مختلف منطقه ای و ملی وابسته است، ارگان های اجرایی مختلفی در آن دخیل هستند. البته همه موارد فوق لازم بوده ولی كافی نیستند، چون كه عوامل و شرایط اقلیمی هم مهم می باشد.
وی با بیان این كه بخش مهمی از اجرای موفق برنامه به مباحث فرهنگی و اجتماعی مربوط بوده كه آن نیز، كار زمان بری است، تصریح كرد: هر گونه اقدام برای احیای دریاچه، احتیاج به اقدامات حاكمیتی و مشاركتی مختلف دارد.
دبیر كارگروه آب و كشاورزی دفتر برنامه ریزی و پایش دانشگاه تبریز با بیان این كه میزان موفقیت و اثربخشی كمّی در برنامه های احیاء زیاد نبوده است، اظهار داشت: در اواخر زمستان سال 1393 یا سال شروع بكار ستاد احیاء، حجم آب موجود 1.7 میلیارد مترمكعب و سطح آن 2115 كیلومترمربع بود، طبق برنامه در انتها سالجاری این میزان حجم باید به 9.3 میلیارد افزایش می یافت كه این امر محقق نشده است.
وی افزود: آب موجود در دریاچه حالا 3.3 میلیارد مترمكعب است، یعنی باید تابحال 7.7 میلیارد آب به دریاچه اضافه می شد ولی تنها 1.6 میلیارد مترمكعب آب اضافی نسبت به سال 1393 در دریاچه وجود دارد و این یعنی 20 درصد هدف حاصل شده و اثر بخشی هم در همین حد بوده است. اگر از نظر افزایش سطح پوشیده از آب در نظر بگیریم، اثربخشی 34 درصد بوده است.
وی افزود: البته ایجاد برخی زیرساخت های آبرسان در برنامه های ستاد احیاء وجود دارد، مشروط به تكمیل آنها، می توان در مورد اثربخشی واقعی برنامه احیاء اظهار نظر قطعی كرد، هم چنین بخشی از اثربخشی برنامه های احیاء مربوط به افزایش ذخیره آبخوان ها بود كه در محاسبات فوق اعمال نشده است.
وی در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این كه صدمه شناسی مشكلات پیشروی احیای دریاچه ارومیه نیازمند بررسی جوانب مختلف در نشست های تخصصی است، اظهار داشت: علل مختلف فنی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در عدم موفقیت برای احیای دریاچه دخیل هستند، عدم ایجاد توالی درست در اجرای پروژه ها یكی از علل عدم موفقیت در احیای دریاچه است كه به علت جو حاكم بر لزوم احیا و عجله برای تغییر وضعیت پریشان دریاچه، تقدم و تأخر اجرای پروژه ها آنطوری كه باید و شاید رعایت نشده است.
دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز افزود: اقدامات حاكمیتی مانند اصلاح پروانه های برداشت، تعدیل حق آبه ها، ایجاد زیرساخت ها برای تحویل حجمی آب بعنوان الزامات برای شروع اقدامات مشاركتی به صورت كامل انجام نگرفت، بعنوان مثال ابتدا باید برداشت های غیرمجاز و چاه های غیرمجاز حذف می شدند، سپس بر روی چاه های مجاز كنتور هوشمند نصب میشد و بعد سیستمهای تحت فشار و یا بهسازی انهار اجرا می شد، ولی هیچ كدام از این اقدامات محقق نشد.
وی محقق نشدن وعده های مالی را هم دلیلی دیگر برای احیا نشدن دریاچه ارومیه دانست و اظهار داشت: تنها حدود یك سوم وعده های مالی برای احیای دریاچه تحقق یافت، البته بعضی از اعتبارات هم در زمان و مكان مناسب هزینه نشدند و برخی از پروژه ها نیمه كاره رها شده و برنامه احیا را تحت الشعاع قرار دادند، بعنوان مثال، پایاب سد شهید كاظمی ملكان به علت اعتبار ناچیزی معطل مانده است یا این كه پروژه انتقال آب تصفیه خانه تبریز به پیكره دریاچه نیمه تمام باقی مانده است.
وی نبود هماهنگی سازمان های منطقه ای و نقص قوانین را مانع اجرای موفق برخی پروژه ها عنوان نمود و اظهار داشت: روشن شدن این مسائل نیازمند میزگردهای تخصصی است.
مجنونی هریس در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این كه احیای دریاچه ارومیه نیازمند یك ساختارسازی است تا با تغییر مدیران و مسئولین احیای نگین فیروزهای آذربایجان تحت الشعاع قرار نگیرد، اظهار داشت: فعالیت دفترمنطقه ای كم شده و ظاهراً این دفتر در حال تعطیل شدن است، در گذشته استانداری جلسات شورای فرهنگی و اجتماعی احیای دریاچه را هر دو ماه یكبار برگزار می كرد ولی حالا این جلسات سالی یكبار برگزار می شود، همینطور سازمان جهاد كشاورزی جلسات دریاچه را هر ماه برگزار می كرد ولی حالا برگزاری این جلسات فصلی شده است، شركت آب منطقه ای در یكسال اخیر هیچ جلسه ای برگزار نكرده است. تا جایی كه بنده اطلاع دارم سازمان محیط زیست فعالیت خاصی در این حوزه ندارد.
وی با بیان این كه NGO ها گرفتار سردرگمی شده و هیچ طرح و برنامه خاصی كه نشان از حركت رو به جلو باشد، ندارند، اظهار داشت: نتیجه این برخوردها سبب شده اعتبارات ماده 10 و 12 برای احیای دریاچه ارومیه به كمتر از یك دهم اعتبارات سال های اول احیا تقلیل یابد. به حاشیه بردن دریاچه و تبلیغات اغوا كننده در خصوص احیا شدن آن مسئولین مركزی را مجاب به كاهش اعتبارات كرده است. معتقدم ضمن پرهیز از سیاه نمایی در مورد عدم امكان احیای دریاچه ارومیه، چشم ها را بر واقعیت ها نبندیم.
عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز بیان نمود: طی چند سال گذشته، دانشگاه تبریز و دانشگاه ارومیه بعنوان دو دانشگاه بزرگ منطقه مسئولیت پایش پروژه های مصوب ستاد احیا را برعهده داشتند.
وی با اشاره به نقش سازمان های بین المللی در احیای دریاچه ارومیه، اظهار نمود: تابحال خروجی خاصی از فعالیت ارگان های بین المللی وارد شده به مساله احیای دریاچه ارومیه مشاهده نشده و یا حداقل به دست ما نرسیده است. معتقدم كارشناسانی كه برای حل مبحث احیای دریاچه ارومیه ورود پیدا كردند، افراد شاخصی نبودند و پروژه هایی هم كه كار می كنند امری نیست كه پژوهشگران ما قادر به انجام آنها نباشند، ما بعنوان كارشناسان بومی منطقه تلاش كردیم برای كمك به آنها در پروژه ها حضور داشته باشیم ولی متاسفانه دانشگاه های منطقه از ارتباط با آنها بی نصیب گذاشته شدند.
وی ادامه داد: جای تعجب است كه سازمانی مانند فائو از كارشناسان بومی منطقه حتی یك مشاور هم انتخاب نكرده است. البته در بعضی مواقع هم سازمانهای بین المللی خواستند با محققان منطقه ای كار كنند ولی این امر هم محقق نشد. بعنوان مثال مكاتبات ما با سازمان فائو در مورد پروژهای معروف به SIDA جهت افزایش بهره وری آب حوضه دریاچه ارومیه با حمایت مالی خارجی، با وجود علاقمندی سازمان فائو با عدم صلاح دید وزارت جهادكشاورزی مواجه گردید و این پروژه الان در جای دیگر از كشور در حال اجراست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب