با احیای دریاچه ارومیه، كشاورزی منطقه نابود می شود؟
خشکشوئی آنلاین: نتایج مطالعات جدیدی درباره دریاچه ارومیه، یک باور قدیمی درباره رابطه درآمد کشاورزان و احیا را به سوال کشیده شده است.
نیو صدر: وجود یک «تعارض مطلق» بین درآمد بخش کشاورزی و احیای دریاچه ارومیه یکی از مسائلی است که در چند سال قبل احیای دریاچه ارومیه را با مانع بزرگی روبرو کرده است.
نماینده های مجلس در این سال ها بارها برای افزایش باردیگر سدسازی ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه برای توسعه کشاورزی فشار آوردند و از طرفی وزارت نیرو هم در سالهای کم بارش، مانند امسال، با عدم پرداخت حق آبه دریاچه ارومیه، آب را به سمت زمینهای کشاورزی سرازیر کرده است.
عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط زیست در این رابطه اظهار داشته بود: «از وزارت نیرو این گله را داریم که حق آبه هایی که با خودشان تفاهم کردیم هم نمی رسانند، در زمینه دریاچه ارومیه نسبت به پارینه ۱۲درصد بارش ها کمتر بود، اما وزارت نیرو بیش از ۶۰درصد آب ما را تحویل نداده است. اساسا اگر حق آبه را ندادند باید به قوه قضاییه مراجعه نماییم.»
اما حالا مطالعه مشترک انجام شده بین یک پژوهشگر ایرانی و پژوهشگران دانشگاه یوتای آمریکا، نشان میدهد که چنین تناقض مطلقی اصلا وجود ندارد و حتی احیای دریاچه با یک شیوه درست می تواند منجر به ایجاد درآمدی پایدار برای کشاورزان شود.
سمیه سیما، استاد دانشگاه تربیت مدرس و محقق این مطالعه به خبرآنلاین می گوید: «بخش کشاورزی نزدیک به ۹۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر آن منطقه را مصرف می کند و خود دریاچه ارومیه، دو کاربر بزرگ آب برای حوضه آب ریز دریاچه ارومیه هستند. عموما سیاست مداران باور دارند که تخصیص آب دریاچه ارومیه موجب می شود که آب به کشاورزان نرسد و به معیشت آنها لطمه وارد بشود.»
برنامه های کشاورزی در مقابل احیا
ایجاد همین دوگانه «کشاورزی» و «دریاچه ارومیه» سبب شده است که در سالهای گذشته در راه پروژه احیای دریاچه ارومیه مشکلات مختلفی به وجود بیاید.
برای مثال به خاطر کاهش بارش های باران، وزارت نیرو حق آبه مشخص شده دریاچه ارومیه از سدها را نپرداخته است و در نتیجه تراز دریاچه نسبت به سال قبل در همین زمان حدود ۱۵ سانتی متر کاهش پیدا کرده است و به نظر می آید این میزان آب به سمت زمینهای کشاورزی جریان پیدا کرده است.
این اتفاق هم در حالی رخ داده که تا اختتام اردیبهشت ماه کاهش قابل توجهی در ذخیره آب سدهای اصلی این حوضه نسبت به سال قبل دیده نمی گردد.
مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، در این رابطه به خبرآنلاین اظهار داشته بود: «اینجا مشکل قانونی نیست و بحث اجراست، هرجایی که محیط زیست در تضاد با انسان قرار می گیرد، انسان حق محیط زیست را نمی دهد. قانون خیلی مشخص و توافقمان با وزارت نیرو هم معلوم است، اما متاسفانه آن هابه تعهداتش عمل نکرده اند و یک باره مسیر آب را به دریاچه بسته و حتما این آب را به بخش کشاورزی داده اند.»
حتی در ماه های گذشته تعدادی از مسولان برای سدسازی در اطراف دریاچه ارومیه بیشتر شود، برای مثال در مهر ماه سال ۱۳۹۹ حجت الاسلام سید سلمان ذاکر نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی اعلام نموده بود که با دستور وزیر نیرو "ساخت ۲ سد نیمه کاره نازلو و باراندوز تکمیل می شوند" و این کار برای" توسعه کشاورزی منطقه حائز اهمیت می باشد."
این در حالی است که در سال ۱۳۹۳، چند ماه بعد از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، مصوبه ای به تصویب رسید که برمبنای آن «کلیه طرح های سدسازی در دست مطالعه و اجرائی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه» متوقف شدند. این یعنی امکان ساخت چهار سد بزرگ سیمینه رود، لیلان، باراندوز و نازلو مجموعاً با ظرفیت تنظیم ۸۱۰ میلیون مترمکعب و ۲۹ سد استانی مجموعاً با ظرفیت تنظیم ۴۶۰ میلیون مترمکعب وجود ندارد.
تراز دریاچه بیشتر و درآمد کشاورزان هر دو زیاد شدند
در واقع گروه زیادی از مسئولان و کارشناسان، احیای دریاچه را مقابل کشاورزی می دانند و بنابراین هم مدتی پیش استاندار آذربایجان غربی اعلام نموده بود که "برخی مصوبات در زمان بحران جدی دریاچه ارومیه اجرائی شده برای توسعه کشاورزی باید در این مصوبات بازبینی شود."
اما حالا مطالعه مشترک انتشار یافته توسط دانشگاه یوتا و تربیت مدرس، عکس این مساله را به اثبات رسانده است.
سیما در این رابطه می گوید: «مطالعات ما نشان میدهد که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ میلادی، هم زمان با شروع کار ستاد احیای دریاچه ارومیه، عملکرد محصولات عمده زراعی و درآمد ناخالص کشاورزی در این منطقه افزوده شده است و این اتفاق بدون افزایش قابل توجه تخصیص آب از سدها رخ داده است.»
همانطور که از نمودار انتشار یافته در این مطالعه مشخص است، از سال ۱۹۹۵ میلادی روند تخصیص آب عمدتاً در جهت توسعه کشاورزی و کاهش تراز دریاچه بوده است. اما پس از سال ۲۰۱۲ به دلیل افزایش عملکرد محصولات عمده زراعی و تغییرات قیمت محصولات کشاورزی در کنار تثبیت دریاچه درآمد کشاورزی هم افزایش پیدا کرده است.
آن طور که مسئولان ستاد احیای دریاچه در سالهای گذشته اعلام کردند، از زمان شروع پروژه احیا تا حالا مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حدود ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده است، اما در کنار این اتفاق میزان تولیدات در آن منطقه کاهش پیدا نکرده است و همانطور که مطالعه سیما و همکارانش نشان میدهد درآمد ناخالص کشاورزان در سال ۲۰۱۵ به بیشترین میزان ۱۹۹۵ میلادی تا حالا رسیده و اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه مانع توسعه کشاورزی نشده است.
سیما می گوید: «با همین تخصیص آب به کشاورزی توانستیم تولید محصولات را افزایش بدهیم و در نتیجه درآمد مردم هم افزایش پیدا کند. این یکی از دستآوردهای خوب اقدامات انجام شده است و یعنی می توانیم تا جایی هم معیشت مردم را با یک روش هایی بهبود بدهیم و هم وضعیت دریاچه بهتر بشود.»
البته که این مساله به مفهوم فراموشی بخش کشاورزی بعنوان یک مصرف کننده اصلی آب در ایران نیست.
استاد دانشگاه تربیت مدرس توضیح می دهد: «بعد از انجام اقدامات مدیریت کشاورزی، قاعدتا برای افزایش تراز آب دریاچه به ترازهای بالاتر ممکنست نیازمند محدود کردن توسعه کشاورزی باشیم. اما این لزوماً به مفهوم کاهش درآمد کشاورزان نیست. بررسی های اقتصادی نشان میدهد که کمتر از ۵۰ درصد منابع درآمد خانوارهای روستایی در حوضه آبریز ارومیه وابسته به کشاورزی و باغداری است و سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی در منطقه، کمتر از ۲۰ درصد است. پس ظرفیت مناسبی برای توسعه معیشت پایدار جایگزین کشاورزی وجود دارد. ما در پژوهشمان نشان دادیم که خدمات اکوسیستمی متنوع دریاچه ارومیه این ظرفیت را دارد که قسمتی از درآمد مردم را بصورت پایدار تامین کند، همانطور که دریاچه بزرگ نمک یوتا یک و نیم میلیارد دلار در سال برای این ایالت درآمدزایی دارد.»
۴۷۲۳۷
منبع: خشكشوئی آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب