متقاضیان فرزندخواندگی اکثرا نوزاد دختر سالم می خواهند
به گزارش خشکشوئی آنلاین، کافه خبر خبرآنلاین با مبحث فرزندخواندگی برگزار گردید، در این جلسه با معاون سازمان بهزیستی کشور و یک وکیل دادگستری در رابطه با چالش های قوانین و فرهنگ فرزندخواندگی به گفتگو نشستیم، مسائلی در ارتباط با تعلق ارث و میراث به این کودکان و گروه هایی که می توانند متقاضی فرزند خوانده باشند در این جلسه مورد پرسش و پاسخ قرار گرفت.
مستوره برادران نصیری، مظاهر گودرزی: فرزندخواندگی جایی میان قانون و فرهنگ قرار گرفته است، خیلی مواقع ایده پذیرش فرزند از بهزیستی زمانی سراغ یک زوج یا زن مجرد می رود که می خواهند خانواده خویش را با حضور یک کودک تکمیل کنند، در اصطلاح کانون خانواده شان گرم شود؛ اما این همه ی ماجرا نیست، گاهی در این تلاش توجه به حقوق کودک فراموش می شود، انگار افراد یادشان می رود پذیرش فرزند از بهزیستی در درجه اول برای دفاع از یک کودک است نه جبران فقدان فرزند در خانواده. اما این ماجرا یک سمت وسوی قانونی و شرعی هم دارد، جایی که مقرر است یک کودکِ بدون سرپرست در بهزیستی به عنوان فرزندخوانده به یک خانواده تحویل داده شود حتماً بند و مواد قانونی ظهور و بروز می کنند، اینکه چقدر قوانین حقوقی موجود در ایران توانسته هم تسهیل کننده فرآینده پذیرش فرزند از بهزیستی باشد و هم حقوق کودک و خانواده را حفظ کند موضوعی بود که در کافه خبرخبرآنلاین به بحث گذاشته شد. مونیکا نادی وکیل دادگستری و فعال حقوق کودکان در کنار سیدحسن موسوی چلک معاون سازمان بهزیستی کشور در این بحث مشارکت داشتند.
نادی باوجود اینکه باور دارد اصلاح قانون در سال ۱۳۹۲ تحول خوبی درمورد مسایل حقوقی در ارتباط با فرزندخواندگی ایجاد کرد اما نقدهای خودش را در رابطه با فرآینده پذیرش فرزند از بهزیستی، مسایل در ارتباط با ارث و مواردی مانند امکان اردواج پدرخوانده یا مادرخوانده با این کودکان بیان می کند.
همچنین موسوی چلک باور دارد باوجود وجود برخی محدودیت ها و ضعف ها در قوانین و آئین نامه های در ارتباط با تحویل فرزند به خانواده ها و نظارت بر حسن اجرای آن، کوشش های مستمر خوبی برای اصلاح ضعف های موجود در حال انجام است.
متن کامل این گفت و گو در ادامه آمده است.
تقاضا برای پذیرش فرزندخوانده بالا رفته است
>*قوانین فرزندخواندگی تحول زیادی داشته، اما آیا درکنار آن فرهنگِ به سرپرستی گرفتن فرزند هم در جامعه رشد کرده است؟
موسوی: پس از تصویب قانون سال ۱۳۹۲ سازمان بهزیستی برای ترویج فرهنگ فرزندخواندگی کوشش های زیادی انجام داد، نتیجه این تلاش ها به این صورت هست که به صورت میانگین به ازای هر ۲۲ خانواده یک فرزند وجود دارد، این نشان میدهد تقاضا برای پذیرش فرزندخوانده بالا رفته است.
*این نسبت قبلاً چقدر بود؟
موسوی: حدودا می شود گفت متقاضی پذیرش فرزندخوانده نسبت به قبل دو برابر شده است.
*فکر می کنید چرا متقاضی زیاد شده؟
موسوی: برای اینکه شناخت خانواده ها نسبت به این حوزه بیشتر شده است، امروز ساختار خانواده تغییر کرده و تعدادی از آنها که با مسایل ناباروری مواجهند برای گرم نگه داشتن کانون خانواده از ظرفیتهای قانونی مانند به سرپرستی گرفتن فرزند استفاده می نمایند. دلیل دیگر تسهیل و شفاف شدن فرایند فرزندخواندگی است، تلاش شده زمان پذیرش فرزندخوانده را کوتاه نماییم مگر مواردی که احتیاج به بررسی بیشتری دارد.
*در حال حاضر از کودکانی که در مراکز شما نگه داری می شوند چه تعداد شرایط فرزندخوانده شدن دارند؟
موسوی: حدود ۱۵ درصد آنها این شرایط را دارند.
*چرا این امکان برای سایر بچه ها فراهم نیست؟
موسوی: برای اینکه بقیه آنها بدسرپرست هستند یعنی مطابق قانون پدر یا مادر دارند، یا جد پدری شان مشخص است و ما نمی توانیم این بچه ها را در قالب فرزندخواندگی تحویل خانواده هایی بدهیم که متقاضی هستند.
افزایش گروه هایی که می توانند متقاضی فرزندخواندگی باشند
*خانم نادی آیا قوانین ما به قدر لازم با افزایش تقاضای خانواده ها برای فرزندخواندگی همراهی می کند؟
نادی: در قوانین ایران به فرزندخواندگی سرپرستی کودکان و نوجوانان بدون سرپرست گفته می شود، بدین سبب همین جا با سایر نهادهای حقوقی تفاوت پیدا می کند، البته که چنین تفاوتی به ساختار مسایل شرعی و فرهنگی کشورمان مربوط می شود. با این وجود باید نگاهی منتقی به سیر تحول قانون داشته باشیم، در این عرصه سال ۱۳۵۳ یک قانون داشتیم اما تصویب قانون جدید در سال ۱۳۹۲ تحول بزرگی ایجاد کرد چونکه توانست دامنه اشخاصی که می توانند فرزندخوانده بگیرند افزایش بدهد.
*چه گروه هایی می توانند متقاضی پذیرش فرزند از بهزیستی باشند؟
نادی: علاوه بر زوجین بدون فرزند، زنان مجرد و زوجین دارای فرزند هم در صورت داشتن شرایط می توانند کودکان را به سرپرستی بگیرند.
*سرپرستی گرفتن کودک توسط زنان مجرد وضعیت خاصی دارد؟
نادی: به زنان مجرد نوزاد نمی دهند، مثلا کودک ۵ ساله را برای سرپرستی به زن متقاضی می دهند. ضمن اینکه زن مجرد باید حتماً فرزند دختر را به سرپرستی بگیرد.
از طرفی در این قانون امکان فرزندخواندگی بچه های بدسرپرست هم با شرایطی که قانون مشخص کرده فراهم گشته است. در قانون جدید شرایط فرزندخواندگی تسهیل شد و بسمت نیازهای جامعه امروز تغییر کرده، با این وجود همین قانون پس از اجرا ایراداتی دارد که قابل پرداختن است.
*چه ایراداتی؟
نادی: در تحویل فرزند به خانواده و نظارت بر آن باید دقت بیشتری شود، برای همین معتقدم درمورد بروکراسی و تسهیل گری نیاز به سخت گیری داریم.
*چطور؟
نادی: اجازه بدید این پرسش را مطرح کنم، باید پرسید کسی که متقاضی فرزندخوانده است بدنبال چیست؟ درخواست عمده این گروه بچه های نوزاد، سالم و دختر است؛ ضمن اینکه خانواده ها برای تامین نیازهای خودشان بدنبال داشتن فرزند هستند و رویکرد دفاع از کودک ندارند. بیشتر متقاضیان ترجیح می دهند فرزندی را به سرپرستی بگیرند که هیچ خانواده زیستی نداشته باشد، دختر و نوزاد باشد، سلامت کامل جسمی و روانی هم داشته باشد، دلیلش هم این است که می خواهند نیاز خودشان را تامین کنند، این رویکرد با رویکرد کسی که می خواهد از کودک حمایت کند متفاوت می باشد. درحالی که چالش بهزیستی درمورد کودکان دارای معلولیت، بیماریهای جسمی و ذهنی است.
*این چه ارتباطی به سخت گیری بهزیستی دارد؟
نادی: همان طورکه قبل تر گفتم در فرآینده تحویل کودک به خانواده جدید باید سخت گیری وجود داشته باشد، بهزیستی گاهی بیماری کودکی که می خواهد به عنوان فرزندخوانده معرفی نماید را به خانواده نمی گوید، خانواده پس از پذیرش فرزند با مشکلات او مواجه می شود و کم می آورد حتی طوری که می خواهد بچه را پس بدهد، ما کودکانی داریم که به خاطر این مورد چندین بار از بهزیستی رفته اند و برگشته اند و متاسفانه آمار درخواست فسخ سرپرستی زیاد شده است و همه این ها به آغاز کار برمی گردد، یعنی زمانی که ما خانواده را به جلسات مددکاری و روانشناسی بردیم تا صلاحیت او احراز شود بررسی صلاحیت او درست انجام نشده و آموزش های لازم را ندادند، بدین سبب که با بچه به مشکل برمی خورند می خواهند او را برگردانند.
آماده کردن خانواده های فرزند پذیر برای مواجه با مشکلات ناشی از فرزندخواندگی خیلی مهم می باشد، چیزی که در سایر کشورهای دنیا به آن اهمیت می دهند. منافع کودک همواره باید در فرایند فرزندخواندگی رصد شود، برای همین معتقدم قوانین باید سفت و سخت گرفته شود.
مونیکا نادی - وکیل پایه یک دادگستری و فعال دفاع از حقوق کودکان
موسوی: در سیستم بهزیستی معاینات بالینی کودک توسط پزشک معتمد به انجام می رسد نه مددکار اجتماعی، پرونده پزشکی کودک به خانواده متقاضی سرپرستی گفته می شود اما تعدادی از بیماریها در دورانی که کودک مقرر است به فرزندخواندگی سپرده شود معین نمی باشد، تعدادی از بیماریها در ۵ یا ۶ سالگی مشخص می شوند، اگر یک بچه دو ساله اختلال اوتیسم داشته باشد قابل تشخیص نیست و خیلی مواقع کودکان پس از واگذاری به خانواده ها بیمار می شوند.
نادی: موردی که الان به خاطر دارم کودکی بود که اوتیسم داشت و اتفاقا بیماری وی در بهزیستی شناسایی شده بود ولی به عنوان فرد دارای اوتیسم به مادر مجرد فرزندپذیر معرفی نشده بود. مشکل این جاست که شما برای نگهداری فرزند دارای اوتیسم باید توانایی مالی، روانی و شغلی مناسبی داشته باشید که بتوانید از این کودک نگهداری کنید، و این خانم چنین توانایی نداشت و مجبور شد که فرزند را به بهزیستی برگرداند، لطمه های روحی که این خانم داشت خیلی سخت بود. در این مورد گزارش های اولیه بهزیستی با گزارشی که از پزشک های دیگر گرفته شده بود مغایرت داشت. چرا این اطلاعات غلط داده شد؟
موسوی: من نفی نمی کنم که در مواردی همکار ما امکان دارد اطلاعات غلط داده باشد، ولی آنچه که ما توافق کردیم این است که همه چیز را باید در رابطه با کودک به خانواده یا زن متقاضی فرزند بگوییم، اگر جایی هم همکاری بیماری کودک را نگفته ما از عمل او حمایت نمی نماییم. موردی مشابه به من هم ارجا داده شد، من پرونده را بررسی کردم، اتفاقا دقیقاً خصوصیت های کودک را به خانواده جدید او گفته بودند.
*یعنی خانواده متقاضی اصلا نمی دانسته کودک داررای اوتیسم چه معنا و چه خصوصیت هایی دارد؟
موسوی: پرونده و صورتجلسه تحویل فرزند وجود دارد و همه چیز شفاف است. می خواهم بگویم یک موقعی همکار ما هم تشخیص خوبی نداده، ضمن این که اگر همکار ما می داند و نمی گوید حتماً کار غیر اخلاقی انجام داده است.
نادی: بحث کار غیراخلاقی نیست، مساله ساختار است که چنین اشتباهی در آن رخ می دهد.
موسوی: در هر نظام اداری ایراداتی وجود دارد، برای همین در نظام اداری تخلفات اداری بررسی می شود. هرچقدر ما این موارد را شناسایی نماییم می توانیم در آموزش های مورد نیاز، در دستورالعمل واگذاری کودک و موارد در ارتباط با آن تغییرات مناسب ایجاد نماییم، اتفاقا استقبال می نماییم، اما اگر یکی دو نفر خطا کردند آنرا به همه سیستم تعمیم ندهیم، همه ما داریم تلاش می نماییم امور را به بهترین شکل ممکن انجام بدهیم.
*درخصوص نظارت چه طور، عملکرد بهزیستی مناسب است؟
نادی: درخصوص نظارت بهزیستی وظیفه مشخصی دارد اما با بودجه ای که این سازمان دارد چقدر توانایی اجرایی کردن قانون برایش میسر است؟ چقدر مراحل احراز صلاحیت خانواده ها در مراحل اول درست انجام می شود؟ نظارت های بعدی چقدر موثر هستند؟ به نظرم مسیر خوبی طی شده اما سیستم با ایده آل ها فاصله دارد.
موسوی: ببینید حدود ۱۸ هزار کودک واگذار شده اند و من چندان موافق نظارت و بازدید ماهانه نیستم.
*چرا؟
موسوی: یک خانواده فرزندی را به سرپرستی می گیرد، اگر هر ماه به او سر بزنیم می پرسد از جون من چه می خواهید که هر ماه سر می زنید، ضمن اینکه چه کسی گفته همان دقایقی که ما در آن خانه هستیم می تواند اطلاعات لازم از نحوه تربیت و رسیدگی مناسب به کودک را به ما بدهد، عملا این امکانپذیر نیست.
*راه های جایگزین چیست؟
موسوی: ما مراکزی راه اندازی می نماییم که بچه ها و والدین وارد این مراکز می شوند، تمام سوالات و ابهامات این ها در این مراکز پاسخ داده می شود و در همین مراکز هست که ما می توانیم با خانواده و بچه ارتباط بگیریم. با این وجود من می توانم ادعا کنم که هیچ مرکزی نداریم که نظارت نشوند. ضمن اینکه حتماً ایراداتی در نظارت ما در سازمان بهزیستی وجود دارد که باید آنها را برطرف نماییم.
*در این نظارت ها امکان دارد به نتیجه برسید یک فرزند باید از خانواده ای که به آنها واگذار شده جدا شود؟
مواردی داشتیم که خود من مستقیم درگیر بودم و به این نتیجه رسیدیم که کودک باید از خانواده جدا شود و این کار را انجام دادیم.
*دوره آزمایشی نگه داری کودک چقدر است؟
موسوی: شش ماه است، در این شش ماه کلی نظارت و بازرسی هم بر خانواده ها صورت می گیرد. خیلی مواقع هم صلاحیت خانواده تایید نمی شود.
*خانواده ها می توانند از فرزندشان پنهان کنند که پدر و مادر بیولوژیکی او نیستند؟
موسوی: بسته به نظر روانشناسی که با خانواده در ارتباط هست تا یک سنی به کودک گفته نمی گردد، اما در نهایت باید گفت، ولی احتیاج به یک فرایند دارد تا آمادگی لازم در کودک ایجاد شود، ما اعتقادی به کتمان کردن هویت کودک نداریم اما حتماً نیاز به ایجاد آمادگی دارد.
سیدحسن موسوی چلک، معاون سازمان بهزیستی کشور
*چالش های نظام حقوقی ما در پرونده های فرزندخواندگی چیست؟
نادی: فرزندخواندگی در نظام حقوقی ما سرپرستی شمرده می شود، برای همین فرزندخوانده از والدین جدید ارث نمی برد، راه جبران این وضعیت با عنایت به نظر قاضی این است که خانواده قسمتی از اموال خودش را به کودک تملیک کند یا تعهد تملیک بدهد، همین خودش یک چالش است، چونکه بسیاری از متقاضیان می گویند که اموالی نداریم، یا مثلا می گویند دلمان می خواهد خانه ای که داریم به کودک ارث برسد اما الان هم می خواهیم در آن زندگی کنم.
از طرفی پدرخوانده و مادرخوانده ولی دم محسوب نمی شوند، مدتی قبل خبری داشتیم که دختری به قتل رسید و مادر او با دریافت دیه رضایت داد و پدرخوانده و مادرخوانده ای که داشت هیچ نقشی در مبحث نداشتند.
البته روند مراجع قضایی و نهاد قانونی این بوده که این چالش ها را جبران کند. ما علاوه بر احتیاج به قانون خوب این را هم نیاز داریم که با ابزارهایی این قانون با نظارت لازم به خوبی اجرا شود.
موسوی: ما وقتی قانون سال ۵۳ با ۹۲ را مقایسه می نماییم تفاوت های شایان توجهی دارند، قانون سال ۹۲ توانسته تعدادی از چالش های شناسایی شده در چهار دهه پیش از خودش را پاسخ بدهد. تعامل ما با سیستم قضایی در مقایسه با ده سال قبل خیلی بهتر شده است، دنبال این هستیم که مشکلات مان در عرصه دفاع از کودک که به مسایل حقوقی برمی گردد، را شناسایی نماییم. ما می دانیم کاری که انجام می دهیم نقاط ضعف دارد اما در این سال ها تلاش شد ادبیات حوزه اجتماعی و نظام حقوقی در رابطه با کودکان به یکدیگر نزدیک شود و حدودا همین اتفاق هم افتاده است.
*شما می گویید ادبیات رویکرد اجتماعی و حقوقی در بحث فرزندخواندگی بهم نزدیک شده اما درهمین قانون جدید همچنان مساله ازدواج پدرخوانده یا مادرخوانده با فرزندی که به سرپرستی گرفتند، وجود دارد؟
موسوی: یکی از دلایلی که از تصویب این قانون تا ابلاغ آن دو سال طول کشید همین ماده بود. آن زمان آقای پورمحمدی وزیر دادگستری شده بود، به ما گفتند که در آئین نامه اجرای قانون ملاحظات مناسبی می آوریم و تدبیر می نماییم، باآنکه آئین نامه نمی تواند قانون خودش را نقض کند اما حداقل تا به امروز من موردی از این نوع ازدواج ها نشنیده ام، هرچند قبل تر هم آخرین عددی که از این مدل ازدواج می دادند سه الی چهار مورد بود. قانون سال ۵۳ این مورد را مسکوت کرده بود، شاید از نظر ما هم بهتر بود در قانون نمی آوردند تا این تبعات را نداشت باشد.
نادی: چنین ازدواجی صورت نمی گیرد اما وجود چنین موردی در قانون خودش می تواند آزارد هنده باشد، به خصوص که با بافت فرهنگی جامعه ما فاصله دارد، اتفاقا وجود نداشتن چنین ازدواج هایی نشان میدهد چقدر با فرهنگ جامعه ما فاصله دارد.
موسوی: به نظرم دو سال اصرار برای وجود این ماده در قانون ضروری نبود و می توانستند مانند قانون سال ۵۳ آنرا مسکوت بگذارند.
عنوان
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب